رؤیای صدور دموکراسی آمریکایی از عراق به کشورهای خاورمیانه، نه‌تنها راه به جایی نبرده بلکه نتیجه عکس داشته و انتخاب دولت مالکی در عراق و دولت مردمی حماس در فلسطین، به‌نوعی شکست سنگین طرح‌های نئومحافظه‌کاران و تیم جنگ‌طلب جرج بوش بوددرحالی که هنوز چند روزی بیشتر از تصویب مشروط توافقنامه آمریکا با عراق از پارلمان این کشور نمی‌گذرد، سخنگوی دولت انگلیس از امضای توافقنامه همه جانبه انگلیس با عراق خبر داد.
ادعای انگلیس برای امضای توافقنامه امنیتی با عراق در فضایی مطرح می‌شود که تصویب مشروط توافقنامه امنیتی آمریکا با عراق در پارلمان این کشور بازتاب بسیار منفی در نزد مردم عراق داشت و با مخالفت‌های گسترده مردمی مواجه شد.
مخالفت و ابراز نگرانی مراجع تقلید عراق نیز اوج مخالفت‌ با توافقنامه‌ای بود که حضور نیروهای نظامی آمریکا در عراق را یک اشغال نامید که مشروع و توافقی است. در باور مردم عراق نمی‌گنجید که در اتاق‌های تاریک و دربسته پارلمان عراق و در جلسه رؤسای فراکسیون‌ها چه می‌گذرد؛ بلافاصله پس از این اتفاق عراق شاهد تظاهرات‌های مردمی و اوج‌گیری مخالفت‌ها با این توافقنامه بود چرا که تضمینی برای حاکمیت خود در آن نمی‌بینند و مطمئن هستند که آمریکایی‌ها هیچ‌گونه پایبندی به این تعهدات ندارند.
آنچه در پی می‌آید گزارشی از چالش‌ها و فرصت‌های صحنه سیاسی عراق است و نشان می‌دهد درعین حال که توافقنامه امنیتی آمریکا با عراق به طور مشروط در پارلمان این کشور به تصویب رسید، ولی باز هم آمریکا در رسیدن به اهدافش در عراق با موانعی روبروست که رؤیای آمریکایی‌ها را با شکست مواجه کرده است.

*عراق دیروز و امروز یکسان است
بسیاری از تحلیلگران در عرصه عراق معتقدند که این کشور پیشرفتی نکرده و روند فعلی عراق چندگام به عقب برگشته است. در جامعه عراق شکاف و اختلاف نظری در مخالفت با این توافقنامه امنیتی وجود دارد. امروزه ملت عراق نمایندگان پارلمان را نماینده واقعی و حافظ منافع خود نمی‌دانند چرا که در طول شش ماه گذشته اتفاقاتی افتاده که این امر کمرنگ شده و نه‌‌تنها عراق از اشغال خارج نشده بلکه در حال از دست دادن استقلال و حاکمیت خود است.
آمریکایی‌ها در آستانه رأی‌گیری پارلمان عراق تهدیدهایی را مطرح کرده بودند و در واقع تصمیم‌نمایندگان و رأی مثبت‌دادن به این توافقنامه، انتخاب بین شرایط بد و بدتر بود و "پترائوس" رئیس فرماندهی نیروهای مرکزی آمریکا در منطقه گستاخانه به نمایندگان گفته بود که اگر این را امضا نکنید، عراق در یک آشوب، هرج و مرج و خشونت انداخته می‌شود.
پیش از تصویب توافقنامه در پارلمان این گونه فضاسازی کرده بودند که این توافقنامه، توافقنامه خروج نیروهای آمریکایی از عراق است اما واقعیت این است که هیچ تضمینی در این باره وجود ندارد و ممکن است مفادی برای تمدید حضور نیروهای آمریکایی در عراق در این قرارداد به وجود آید.
تصویب این توافقنامه هیچ نفعی برای کشور عراق در بر ندارد در واقع اوضاع در عراق را خیلی خیلی بدتر می‌کند. علی الدباغ، سخنگوی دولت عراق در سخنانی اعلام کرده است که اصل همه‌پرسی در توافقنامه امنیتی مطرح نشده است و نگرانی مردم عراق دوچندان کرد. مطمئناً با این اوضاع فعلی در عراق که فقر و خشونت بر زندگی مردم سایه انداخته است، اگر مردم عراق در انتخاباتی آزاد و عادلانه به حضور نیروهای آمریکایی یک نه بگویند، در آن موقع برای ادامه حضور نیروهای آمریکایی در عراق خیلی دشوار می‌شود و آنها متوجه خواهند شد که در گوشه و کنار خیابان‌های عراق تحت خطر و تهدید قرار خواهند گرفت.

*اشغال قانونی و توافقی عراق
تصویب توافقنامه آمریکا با عراق که در واقع به اشغال عراق مشروعیت بخشید، خدمت بزرگی بود که پارلمان عراق با چشم‌پوشی از جنبه‌های منفی آن را امضا کرد. از جنبه‌های منفی آن همین بس که دیگر ما قادر نخواهیم بود تا حضور آمریکا در عراق را یک اشغال بنامیم بلکه حضور نیروهای امریکایی در عراق بر اساس قراردادی که به تصویب رسید یک حضور توافقی است بنابراین از این زمان به بعد به طور اساسی حضور آمریکایی‌ها، بسیج شدن آنها، اقدام‌ها و عملکردهای هر فرد از این نیروها در عراق همگی بر اساس شرایط و مفاد مطرح شده در این توافق از مشروعیت برخوردار خواهند بود و به طورکلی با قبول مشروط این توافقنامه بار دیگر تمامی موضوع مربوط به اشغال عراق توسط نیروهای آمریکایی را به تصویب رسید.

*شکاف در پارلمان عراق
روند مربوط به رأی دادن درباره توافقنامه امنیتی عراق و آمریکا از همان ابتدا تاکنون که به تصویب رسیده حاکی از این بوده که یک شکاف و اختلاف عمیقی در جامعه عراق درباره حضور نیروهای آمریکایی و به طور کلی حضور نیروهای خارجی در عراق با پارلمان این کشور وجود دارد. اکثریت گسترده‌ای از مردم عراق با این توافقنامه مخالفت می‌کردند. در جامعه عراق شکاف و اختلاف نظری در مخالفت با این توافقنامه امنیتی وجود ندارد اما به نظر می‌رسد یک شکاف و اختلاف نظر قوی در پارلمان عراق بین گروه‌های سیاسی که اعضاء پارلمان عراق را تشکیل می‌دهند، وجود داشته باشد و علت وجود چنین مسأله‌ای به چند دلیل است.
نخست اینکه جای بسی سؤال است که آیا نمایندگان کنونی پارلمان عراق واقعأ نماینده مردم عراق هستند یا نه؟ به نظر می‌رسد که اغلب مردم عراق در پاسخ به این سؤال به‌سادگی خواهند گفت که نه این‌گونه نیست و اعضای این پارلمان عراق، نمایندگان واقعی مردم عراق نیستند. آنچه در ارتباط با موضوع انتخابات در مدت پنج یا شش سال گذشته در عراق رخ داده است در واقع کاملاً غیرعادی بوده و بدین معنا است که به طور معمول زمانی که یک کشور و ملتی به سوی دموکراسی حرکت می کند، نخست خود را از اشغال و یا هر نوع نفوذ یک کشور خارجی رها و آزاد می کنند و سپس تأسیسات و سازمان های مربوط به دولت خود را برپا می کنند و بعد به سوی رأی دادن و جهت‌دهی به برگزاری انتخابات حرکت می‌کنند.
اما متأسفانه آنچه در عراق اتفاق افتاده است این گونه بوده در حالی که عراق همچنان در اشغال عراق قرار داشته است، برگزاری انتخابات به ویژه انتخابات مربوط به پارلمان عراق بر روی مردم عراق تحمیل شده است و متأسفانه روشی که در عراق به کار گرفته شد این گونه بوده که به رغم اینکه همچنان تحت نفوذ نیروهای خارجی قرار داشته، ساختار سیاسی خود را ترسیم کرده است. بنابراین در نتیجه چنین مسائلی بوده که استقلال مردم، استقلال جریان‌های سیاسی و استقلال احزاب سیاسی عراق به خطر افتاده است و استقلال حقیقی را در عراق شاهد نیستیم.
به هرحال به نظر نمی‌رسد که پارلمان عراق واقعأ منعکس‌کننده خواسته مردم عراق باشد و درباره توافقنامه امنیتی نیز می‌توان گفت که نخستین متن این توافقنامه که به پارلمان عراق ارائه شده بود، با اکثریت آراء از سوی این پارلمان رد شده بود و بعد از مدتی متن دیگری از این قرارداد به پارلمان عراق ارائه شد و دوباره متن سوم و چهارم و به ترتیب چندین متن مختلف از این قرارداد به پارلمان عراق ارائه شد. در واقع توافقنامه امنیتی به صورت یک قرارداد مخفی نگه داشته شد و تنها افرادی که به آنها اجازه داده شده بود که این قرارداد را مورد مطالعه و بررسی قرار دهند یک گروه از افراد و یا به عبارتی کمیته ای از افراد بودند که با امریکایی ها مذاکره می کردند. در نتیجه به پارلمان و مردم عراق هیچ فرصتی داده نشد تا درباره شرایط و مفاد این قرارداد به بحث بپردازند و در واقع متن قرارداد به صورت یک سند مخفی باقی ماند. تنها سندی که درباره این توافقنامه به طور علنی منتشر شده به زبان عربی است و متن انگلیسی آن هنوز منتشر نشده است.
بنابراین چگونه می‌توان انتظار داشت که یک فرد و یا یک کشور و یا یک دولت یک توافقنامه ای را امضاء کند در حالی که نخست اینکه یک قرارداد مخفی است و دوم اینکه زمانی که یک نوع متن عربی از آن وجود دارد و یک نوع متن دیگری از آن به زبان انگلیسی به وجود می‌آید.
بنابراین مشکلات پیش روی این توافقنامه بسیار است و هنوز سئوالات زیادی ذهن قشرهای مختلف عراق را به خود جلب کرده است. اینکه متن این توافقنامه چگونه نوشته شده است ، چگونه بر سر آن مذاکره شده است، چگونه دولت عراق بر سر آن به توافق رسیده است، چگونه پارلمان عراق بر سر آن به توافق رسیده است و نکته بسیار مهم تر اینکه آیا نباید چنین قراردادی که از نقطه نظر استراتژیکی اینچنین با اهمیت است، در عراق به یک همه پرسی ملی گذاشته می‌شد و آیا نباید مردم در خیابان‌های عراق درباره آن رأی می‌دادند. این‌ها همه سئوالاتی است که پاسخ به آن باعث رد این توافقنامه در همه پرسی آینده عراق خواهد شد.
*امضای توافقنامه در پارلمان با رشوه و تهدید
آمریکایی ها همراه با ارائه متن این توافقنامه امنیتی تهدیدهایی را نیز بیان کرده بودند و شماری از افراد داخل ساختار سیاسی عراق اینگونه فکر کردند که شاید موافقت با این توافقنامه امنیتی به معنای انتخاب کردن یک گزینه بهتر از میان دو گزینه بد باشد.
زمانی که "پترائوس" فرمانده مرکزی نیروهای آمریکایی در منطقه خیلی گستاخانه و به طور بسیار علنی گفت که اگر شما این قرارداد را امضاء نکنید، در آن موقع خشونت ها، بمب گذاری ها و مرگ و میرهای بیشتری در عراق رخ خواهند داد، افرادی در عراق به این نتیجه رسیدند که اگر این قرارداد را امضاء نکنیم در آن موقع این کشور به داخل یک آشوب ، هرج و مرج و خشونت انداخته خواهد شد و عراق دوباره به همان شرایطی که در 2 یا 3 سال پیش قرار داشت باز خواهد گشت یعنی دوباره هر روز صدها نفر کشته خواهند شد.
بنابراین شاید علت توافق این گروه از افراد عراقی با این قرارداد در این بوده که اینگونه فکر کرده‌اند که هرچند این توافقنامه مثبت نیست اما گزینه مقابل آن یعنی مخالفت با آن پیامدهای خیلی خیلی بدتری را به دنبال خواهد داشت .
نکته دوم اینکه وعده‌های کمک 50 هزار دلاری ، ارائه گذرنامه دیپلماتیک به اعضای پارلمان و خانواده‌های آنان و یک دستگاه خودروی ضد گلوله 500 هزار دلاری رای برخی مخالفین را تغییر داد.
نکته سوم اینکه متأسفانه طی یک جوسازی رسانه‌ای در عراق و غرب این توافقنامه امنیتی را توافقنامه ویژه خروج نیروهای امریکایی نامیدند و با این نام دولت عراق را تشویق کردند که آن را به پارلمان ارجاع دهد.
هرچند یکی از شرایطی که در این توافقنامه امنیتی مطرح شده بر این مبنا است که نیروهای امریکایی تا سال 2011 از عراق خارج خواهند شد اما در این قرارداد گفته نشده است که تضمینی درباره چنین خروجی وجود خواهد داشت بنابراین تضمینی در این باره وجود ندارد و ممکن است مفادی برای تمدید حضور نیروهای آمریکایی در عراق در این قرارداد به وجود آید و علاوه بر این مسئله، در این قرارداد شرایط و مفادی وجود دارند که به عملکرد نیروهای امریکایی از زمان کنونی تا سال 2011 مشروعیت می بخشد.
بنابراین متأسفانه افراد بسیاری در عراق اینگونه متقاعد شدند که توافق با این توافقنامه امنیتی تنها راه برای خلاصی از حضور نیروهای امریکایی است در نتیجه بسیاری از افراد، سیاستمداران و نمایندگان پارلمان عراق اینگونه به نظرشان رسید که با تصویب این توافقنامه امنیتی بهترین گزینه را برای مردم عراق انتخاب می‌کنند زیرا اینگونه نتیجه گیری کردند که با امضاء این قرارداد ، این اطمینان به وجود می‌آید که آمریکایی ها در مدت 2 یا 3 سال آینده عراق را ترک خواهند کرد.
آنچه اتفاق افتاده به این علت بوده است که در واقع هیچ فرصتی برای بررسی ، مطالعه و بحث علنی شرایط و مفاد این توافقنامه امنیتی وجود نداشته است و امکان برگزاری یک همه پرسی در این باره به وجود نیامده است تا مردم عراق در صحنه های عمومی، در مطبوعات، در رسانه ها و در بحث های عمومی به گفتگو در باره شرایط مطرح شده در این قرارداد بپردازند و این موضوع را مشخص کنند که آیا به وجود این توافقنامه امنیتی نیاز هست یا خی .
متأسفانه تمامی روند این توافقنامه پر از اشکال بود و ساختار آن و چگونگی به تصویب رسیدن آن برای رسیدن به یک تصمیم خوب مضر بود و آسیب رساند و باید در نهایت این را گفت که وضعیت عراق امروز بدتر از دیروز است.
با توجه به مطالب مطرح شده چند محور درباره آینده عراق قابل بررسی است.
1- همان گونه که سخنگوی دولت عراق گفت همه‌پرسی در متن اصلی قرارداد نبوده است و بنا به اظهار برخی مقامات عراقی همه‌پرسی فقط در پیش‌نویس اصلاحی نمایندگان پارلمان گنجانده شده است. این بدین معنی است که هنوز راه فراری برای زیرپاگذاشتن این توافقنامه برای آمریکا در عراق وجود دارد و نمایندگان عراق آن را نادیده گرفتند.
2- به فرض اینکه همه‌پرسی برگزار شود، مطمئناً با توجه به روند طی شده مردم عراق مخالفت خود را با امضای این توافقنامه اعلام خواهند کرد و دولت عراق باید به این رأی مردم احترام بگذارد و اجرای توافقنامه را متوقف کند.
3- سفیر آمریکا در اربیل مرکز منطقه کردستان عراق در جمع خبرنگاران گفته بود که آمریکا به این سادگی وارد عراق نشده که بخواهد به این زودی از این کشور برود. همان طوری که که چند روزی پس از امضای مشروط توافقنامه شهرک سبز بغداد به محاصره نیروهای آمریکایی در آمد و که این روند، آینده سیاسی عراق را تهدید می‌کند. و ممکن است با وجود مخالفت مردم به این توافقنامه در همه پرسی شش ماه آینده، باز هم آمریکا حضور نظامی خود را پایان نبخشد.
4- آنچه آینده سیاسی عراق را ایمن نگه داشته است، حضور پررنگ مرجعیت دینی در صحنه‌های سیاسی عراق است. به هیچ عنوان نمی‌توان عراق را به افغانستان تعبیر کرد و اگر آمریکا خواب دیده است که می‌تواند عراق را به افغانستان دوم تبدیل کند، این خواب تعبیر نخواهد شد. حضرت "آیت الله سید علی سیستانی" مرجع عالی‌قدر شیعه در عراق در بیانیه‌ای نگرانی خود را از روند این توافقنامه اعلام کرد و به مقامات این کشور هشدار داد که حاکمیت عراق در مدت حضور نیروهای خارجی حاکمیت کاملی نیست بلکه در ابعاد مختلف یک "حاکمیت ناقص" است از جمله مصونیت قضایی سربازان خارجی و عدم بازرسی از محموله‌های پستی و محدود نکردن آزادی نیروهای خارجی در ورود و خروج به عراق. بنابراین با وجود چنین موضعی بعید است خواب آمریکا در عراق تعبیر شود.