امشب و بر اساس آیینها و سنتهای ایرانیان، شب یلدا یا «شب چله» است؛ شبی که درازترین شب سال محسوب می شود و فردای آن با دمیدن خورشید، روزها بلندتر شده و تابش نور ایزدی افزونی می یابد.

امشب و بر اساس آیینها و سنتهای ایرانیان، شب یلدا یا «شب چله» است؛ شبی که درازترین شب سال محسوب می شود و فردای آن با دمیدن خورشید، روزها بلندتر شده و تابش نور ایزدی افزونی می یابد.
یلدا، شب آخر پاییز و اول زمستان و شب زایش خورشید است که قریب ?? ساعت طول می کشد.
این شب برای ایرانیان آیینی خانوادگی است و این گردهمایی به خویشاوندان و دوستان نزدیک محدود می شود. در کتابها و سندهای تاریخی به برگزاری مراسم شب یلدا اشاره ای نشده است. ابوریحان بیرونی از جشن روز اول دی که آن را خرم روز می نامد، در دستگاه حکومتی و پادشاهی یاد می کند و نامی از شب یلدا به میان نمی آورد که می توان این موضوع را به دلیل خانوادگی و همگانی و غیررسمی بودن آن دانست.
یکی از آیینهای شب یلدا یا شب چله، خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی و میوه های گوناگون است که همه جنبه نمادین دارند و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند.
در این شب، تفأل به حافظ نیز مرسوم است که در برخی از نقاط کشور، شاهنامه خوانی در این شب نیز رواج دارد.
اگرچه این شب آیینی نیز در گذر زمان و صنعتی شدن دیگر آن حال و هوای قدیمی خود را از دست داده، به طوری که هر چه می گذرد، تجملات شب یلدا بیشتر می شود؛ بخصوص در شهرستانها خانواده های مرفه که تازه عروس دارند، دغدغه هایی به مراتب بیشتر از بقیه دارند، چون در این شب رسم است که هدیه های فراوانی از سوی خانواده داماد به خانواده عروس داده شود و اگر کمی دقت کنی، در گوشه گوشه شهر، میوه فروشیهای زیادی را می بینی که میوه های درشت و واکس زده را داخل سبدهایی تزیینی چیده اند و چنان زیبا تزیین کرده اند که تو حتی دلت نمی آید تزیین آن را به هم بزنی. انار و هندوانه جزو لاینفک این سبدهاست و موز، آناناس، سیب، پرتقال، کیوی، خیار و خرمالو هم با آن رنگهای قشنگ، زیبایی سبدهای هدیه را بیشتر می کند.
البته بازار سکه و طلا هم این روزها خیلی داغ است، زیرا هدیه های شب یلدا به میوه و شیرینی و گل ختم نمی شود و باید در کنارش هدیه ای ارزشمند هم وجود داشته باشد که البته اینها هم برای همانهاست که هیچ دغدغه ای در ذهنشان نیست، مگر هرچه بزرگتر بودن سبد گل که می خواهند چشم خانواده عروس را در بیاورند! هدیه دادن قشنگ است، خوب است، اما ای کاش این همه با تجملات و چشم و همچشمی عجین نمی شد تا حداقل شب یلدا به عده ای خوش بگذرد...
به اعتقاد یک جامعه شناس، واقعیتهای زندگی امروز ما متفاوت از شبهای یلدا در سالهای دور است؛ شبهایی که پدران و مادران ما برای زنده نگه داشتن آیینها و رسوم ملی به دور از هر دغدغه و نگرانی دور هم جمع می شدند و از همه جا سخن می گفتند، ولی امروز شرایط اقتصادی حاکم بر کشور به گونه ای است که پاسداشت این آیینها برای برخی رفع تکلیف است، اما برخی همچنان بر طبل شادی می کوبند.
این جامعه شناس بر این عقیده است که در گذشته های دور آیینهایی در شب یلدا برگزار می شد که یکی از آنها، جشن شبانه و بیداری تا بامداد و تماشای طلوع خورشید زمستانی بود؛ جشنی که از لازمه های آن، حضور کهنسالان و بزرگان خانواده به عنوان نماد کهنسالی خورشید در پایان پاییز بوده است و همچنین خوراکیهای فراوان برای بیداری درازمدت که همچون انار و هندوانه و سنجد به رنگ سرخ خورشید باشند.
مسعود مهدیزاده، با اشاره به شرایط اقتصادی که بر کشور حاکم است، معتقد است: اگر امروز پدری مجبور است انار و هندوانه شب یلدا را بخرد، تنها به این دلیل است که شرمنده بچه هایش نشود.
با این حال، گزارشها از سطح کشور نشان می دهد که شب یلدای امسال، تحت الشعاع گرانی خوراکیها قرار گرفته است، به طوری که قیمت هر کیلو هندوانه در این ایام به مرز ??? تومان رسیده است که نسبت به قبل، ?? تا ?? درصد افزایش داشته است.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی گفت: افزایش بی رویه قیمتها، سنت شب یلدا را به بوته فراموشی سپرده است.
محمدرضا خباز با بیان این مطلب افزود: سنتهایی که در کشور ما وجود دارد، به دو دسته ملی و مذهبی تقسیم می شود که به دلیل عدم نظارت بر کالا و افزایش بی رویه قیمتها، سنت شب یلدا رو به فراموشی است.
وی با بیان این که متأسفانه توزیع کشور چند سالی است رها شده است، گفت: وزارت بازرگانی نظارت بر توزیع و بازار را به عهده دارد که این مهمترین وظیفه دولت است.
این نماینده مجلس تأکید کرد: نظارت موجب آرامش و احقاق حقوق و آسایش برای مردم می شود که باید بیش از گذشته دولتمردان به آن توجه کنند.
خباز با بیان این که فاصله طبقاتی جامعه ?? برابر شده است، گفت: میوه یکی از نیازهای مردم جامعه است که با افزایش روز به روز قیمتها، سبد کالای خانواده های ضعیف رنگ میوه را نخواهد دید.
وی در ادامه تصریح کرد: خشکسالیهای اخیر در تولید مؤثر بوده است، اما وقتی بازار نمی تواند کار خود را به درستی انجام دهد، سود اصلی به جیب دلالان خواهد رفت و کشاورزان با قیمت اندک تولید خود را می فروشند.
نماینده مردم کاشمر با بیان این که بازار رها شده به ضرر جامعه است، گفت: اگر مدیران بتوانند بازار را کنترل کنند، هم حقوق مردم حفظ می شود و هم بدبینی مردم نسبت به ادعاهای مدیران کاهش می یابد.
وی در ادامه تصریح کرد: مجلس، قانون حمایت از مصرف کنندگان را مصوب کرده است که در این قانون، جامعه خود نظارت را انجام می دهد که اگر هر چه سریعتر آن اجرا شود، آثار مثبتی را برای جامعه به دنبال خواهد داشت.
عضو کمیسیون اقتصاد مجلس شورای اسلامی، در پاسخ به این سؤال که آیا یکی از وظایف مهم مجلس، نظارت بر عملکرد وزرا نیست، چرا باید شاهد این گرانیها در جامعه باشیم، گفت: مجلس وظیفه دارد اگر دولت تخلفی کرد، مجلس با آن برخورد کند که این احساس بی توجهی به قانون در بعضی از وزرا ناراحت کننده است.
یک متخصص تغذیه نیز درباره تغذیه در این شب گفت: مصرف میوه در حفظ سلامت انسان بسیار تأثیرگذار است که هندوانه نیز به دلیل برخورداری از فیبر زیاد و همچنین ماده رنگی موجود در آن، از این قاعده مستثنی نیست. اما معمولاً در شب یلدا از آنجا که فصل پرورش هندوانه گذشته است، هندوانه های موجود در بازار در این شب از کیفیت مطلوبی برخوردار نیستند. در مجموع، مصرف هر میوه در فصل مربوط به خود مفید است و میوه نوبرانه خواص تغذیه ای میوه رسیده را ندارد. به این ترتیب، ویتامینها و خواص تغذیه ای میوه ای که از فصل آن گذشته، کاهش می یابد.
دکتر بزرگمهر، در ارتباط با خواص تغذیه ای انار گفت: انار از جمله میوه هایی است که از ویتامین و مواد معدنی سرشاری برخوردار بوده و برای سلامت انسان بسیار مفید است. در صورت استفاده از آب به مقدار کافی، انار می تواند در پیشگیری از یبوست بسیار مؤثر باشد. همچنین انار ارزش سیری بالایی دارد و می تواند از پرخوری در افراد جلوگیری کند.
این متخصص تغذیه در رابطه با انواع آجیلهای مصرفی در شب یلدا گفت: انواع مغزها در گروه گوشت و حبوبات قرار می گیرند. مصرف انواع مغزها و چربی موجود در آنها بسیار مفید است. از طرف دیگر، مصرف آجیل در افراد در معرض افزایش وزن، باعث چاقی می شود. همچنین مصرف آجیل نمک دار به ویژه به مقدار زیاد توصیه نمی شود. انواع مغزها نمی توانند جایگزین غذای اصلی شوند. این در حالی است که مصرف مغزها قبل از وعده های اصلی غذایی، اشتهای فرد را می گیرد.
دکتر حسین آقاجانی، استاد مردم شناسی نیز به خبرنگار ما می گوید: برای این که جامعه به یک تعادل و نظم برسد، نیاز به اعیاد ملی و مذهبی دارد و هر دو این اعیاد کارکردهای پنهان و آشکار دارند.
وی می افزاید: شب یلدا کارکرد پنهانی دارد و می تواند همبستگی را در بین مردم به وجود آورد. مردم از چند شب قبل از یلدا افکارشان مشغول به تدارک این شب است که اگر فرزند و نوه ای داشته باشند، حتماً در آن شب میهمانشان خواهند بود.
وی می افزاید: دو شب در سال وجود دارد که یک شب، کوتاه ترین شب سال است و آن، آخر خرداد است و یک شب، بلندترین شب سال و آن، آخر آذر است و شب یلدا، بلندترین شب سال است که مردم در کنار یکدیگر جمع می شوند و هندوانه و تنقلات می خورند.
دکتر آقاجانی می گوید: از قدیم کاشت، داشت و برداشت هندوانه جنبه تقدس داشت و حتی نگهداری هندوانه برای شب یلدا مقدس بوده است و گاهی در برخی از جاهای ایران جنبه نذر هم داشت.
این استاد دانشگاه می افزاید: این شب به ما آموزش می دهد که زندگی دارای حرکت و پویایی است. مثلاً در چهار هزار سال قبل ایرانیان در این شب تا صبح جشن و پایکوبی داشتند.
«هانری کوربن»، شرق شناس معروف در کتاب «آداب و سنن ایرانیان» از شب یلدا به عنوان یک شب باشکوه ایرانی نام می برد و همه کسانی که درباره ایران نوشته اند نیز درباره این شب همین نظر را داشته اند و شاعران زیادی در این باره شعر گفته اند.
وی می گوید: شب در فرهنگ ما سمبل تاریکی است، اما این شب، شبی است که اگر خورشید نیست، گرمای خورشید در خانواده ها جریان دارد.
دکتر آقاجانی یادآور می شود: در جامعه امروز مردم کمتر فرصت دارند کنار هم باشند و شاید این شب بهانه ای برای کنار هم بودن باشد. البته اگر تلویزیون بگذارد که مردم بتوانند در کنار یکدیگر یک شام دسته جمعی بخورند. حتی در گذشته در این شب پدربزرگها و مادربزرگها به نوه خود هدیه می دادند.